Samas 7

समास 7 - दशक १

दासबोध दशक पहिला – समास सातवा : कवेश्वरस्तवन ॥ श्रीराम ॥

आतां वंदूं कवेश्वर । शब्दसृष्टीचे ईश्वर ।

नांतरी हे परमेश्वर । वेदावतारी ॥ १॥

कीं हे सरस्वतीचें निजस्थान । कीं हे नाना कळांचें जीवन ।

नाना शब्दांचें भुवन । येथार्थ होये ॥ २॥

कीं हे पुरुषार्थाचें वैभव । कीं हे जगदीश्वराचें महत्व ।

नाना लाघवें सत्कीर्तीस्तव । निर्माण कवी ॥ ३॥

कीं हे शब्दरत्नाचे सागर । कीं हे मुक्तांचे मुक्त सरोवर ।

नाना बुद्धीचे वैरागर । निर्माण जाले ॥ ४॥

अध्यात्मग्रंथांची खाणी । कीं हे बोलिके चिंतामणी ।

नाना कामधेनूचीं दुभणीं । वोळलीं श्रोतयांसी ॥ ५॥

कीं हे कल्पनेचे कल्पतरु । कीं हे मोक्षाचे मुख्य पडीभरु ।

नाना सायोज्यतेचे विस्तारु । विस्तारले ॥ ६॥

कीं हा परलोकींचा निजस्वार्थु । कीं हा योगियांचा गुप्त पंथु ।

नाना ज्ञानियांचा परमार्थु । रूपासि आला ॥ ७॥

कीं हे निरंजनाची खूण । कीं हे निर्गुणाची वोळखण ।

मायाविलक्षणाचे लक्षण । ते हे कवी ॥ ८॥

कीं हा श्रुतीचा भावगर्भ । कीं हा परमेश्वराचा अलभ्य लाभ ।

नातरी होये सुल्लभ । निजबोध कविरूपें ॥ ९॥

कवि मुमुक्षाचें अंजन । कवि साधकांचें साधन ।

कवि सिद्धांचें समाधान । निश्चयात्मक ॥ १०॥

कवि स्वधर्माचा आश्रयो । कवि मनाचा मनोजयो ।

कवि धार्मिकाचा विनयो । विनयकर्ते ॥ ११॥

कवि वैराग्याचें संरक्षण । कवि भक्तांचें भूषण ।

नाना स्वधर्मरक्षण । ते हे कवी ॥ १२॥

कवि प्रेमळांची प्रेमळ स्थिती । कवि ध्यानस्थांची ध्यानमूर्ति ।

कवि उपासकांची वाड कीर्ती । विस्तारली ॥ १३॥

नाना साधनांचे मूळ । कवि नाना प्रेत्नांचें फळ ।

नाना कार्यसिद्धि केवळ । कविचेनि प्रसादें ॥ १४॥

आधीं कवीचा वाग्विळास । तरी मग श्रवणीं तुंबळे रस ।

कविचेनि मतिप्रकाश । कवित्वास होये ॥ १५॥

कवि वित्पन्नाची योग्यता । कवि सामर्थ्यवंतांची सत्ता ।

कवि विचक्षणाची कुशळता । नाना प्रकारें ॥ १६॥

कवि कवित्वाचा प्रबंध । कवि नाना धाटी मुद्रा छंद ।

कवि गद्यपद्यें भेदाभेद । पदत्रासकर्ते ॥ १७॥

कवि सृष्टीचा आळंकार । कवि लक्ष्मीचा शृंघार ।

सकळ सिद्धींचा निर्धार । ते हे कवी ॥ १८॥

कवि सभेचें मंडण । कवि भाग्याचें भूषण ।

नान सुखाचें संरक्षण । ते हे कवी ॥ १९॥

कवि देवांचे रूपकर्ते । कवि ऋषीचें महत्ववर्णिते ।

नाना शास्त्रांचें सामर्थ्य ते । कवि वाखाणिती ॥ २०॥

नस्ता कवीचा व्यापार । तरी कैंचा अस्ता जगोद्धार ।

म्हणौनि कवि हे आधार । सकळ सृष्टीसी ॥ २१॥

नाना विद्या ज्ञातृत्व कांहीं । कवेश्वरेंविण तों नाहीं ।

कवीपासून सर्वही । सर्वज्ञता ॥ २२॥

मागां वाल्मीक व्यासादिक । जाले कवेश्वर अनेक ।

तयांपासून विवेक । सकळ जनासी ॥ २३॥

पूर्वीं काव्यें होतीं केलीं । तरीच वित्पत्ती प्राप्त झाली ।

तेणे पंडिताआंगीं बाणली । परम योग्यता ॥ २४॥

ऐसे पूर्वीं थोर थोर । जाले कवेश्वर अपार ।

आतां आहेत पुढें होणार । नमन त्यांसी ॥ २५॥

नाना चातुर्याच्या मूर्ती । किं हे साक्षात् बृहस्पती ।

वेद श्रुती बोलों म्हणती । ज्यांच्या मुखें ॥ २६॥

परोपकाराकारणें । नाना निश्चय अनुवादणें ॥

सेखीं बोलीले पूर्णपणें । संशयातीत ॥ २७॥

कीं हे अमृताचे मेघ वोळले । कीं हे नवरसाचे वोघ लोटले ।

नाना सुखाचे उचंबळले । सरोवर हे ॥ २८॥

कीं हे विवेकनिधीचीं भांडारें । प्रगट जालीं मनुष्याकारें ।

नाना वस्तूचेनि विचारें । कोंदाटले हे ॥ २९॥

कीं हे आदिशक्तीचें ठेवणें । नाना पदार्थास आणी उणें ।

लाधलें पूर्व संचिताच्या गुणें । विश्वजनासी ॥ ३०॥

कीं हे सुखाचीं तारुवें लोटलीं । आक्षै आनंदे उतटलीं ।

विश्वजनास उपेगा आलीं । नाना प्रयोगाकारणे ॥ ३१॥

कीं हे निरंजनाची संपत्ती । कीं हे विराटाची योगस्थिती ।

नांतरी भक्तीची फळश्रुती । फळास आली ॥ ३२॥

कीं हा ईश्वराचा पवाड । पाहातां गगनाहून वाड ।

ब्रह्मांडरचनेहून जाड । कविप्रबंदरचना ॥ ३३॥

आतां असो हा विचार । जगास आधार कवेश्वर ।

तयांसी माझा नमस्कार । साष्टांग भावें ॥ ३४॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

कवेश्वरस्तवननाम समास सातवा ॥ ७॥