Samas 2

समास 2 - दशक १०

समास दुसरा : देहआशंकानिरूपण॥ श्रीराम ॥

स्वामीनें विचार दाखविला । येथें विष्णूचा अभाव दिसोन आला ।

ब्रह्मा विष्णु महेशाला । उरी नाहीं ॥ १ ॥

उप्तत्ति स्थिति संव्हार । ब्रह्मा विष्णु महेश्वर ।

याचा पाहातां विचार । प्रत्ययो नाहीं ॥ २ ॥

ब्रह्मा उत्पत्तिकर्ता चौंमुखांचा । येथें प्रत्ययो नाहीं त्याचा ।

पाळणकर्ता विष्णु चौभुजांचा । तो हि ऐकोन जाणों ॥ ३ ॥

महेश संव्हार करितो । हाहि प्रत्यय कैसा येतो ।

लिंगमहिमा पुराणीं तो । विपरीत बोलिला ॥ ४ ॥

मूळमायेस कोणें केलें । हें तों पाहिजे कळलें ।

तिहीं देवांचें रूप जालें । ऐलिकडे ॥ ५॥

मूळमाया लोकजननी । तयेपासून गुणक्षोभिणी ।

गुणक्षोभिणीपासून त्रिगुणी । जन्म देवा ॥ ६ ॥

ऐसें बोलती शास्त्रकारक । आणि प्रवृत्तीचेहि लोक ।

प्रत्ययें पुसतां कित्येक । अकांत करिती ॥ ७ ॥

म्हणोन त्यास पुसावेना । त्यांचेन प्रत्ययो आणवेना ।

प्रत्ययेंविण प्रेत्ना नाना । ठकाठकी ॥ ८ ॥

प्रचितवीण वैद्य म्हणवी । उगीच करी उठाठेवी ।

तया मुर्खाला गोवी । प्राणीमात्र ॥ ९ ॥

तैसाच हाहि विचार । प्रत्यये करावा निर्धार ।

प्रत्ययें नस्तां अंधकार । गुरुशिष्यांसी ॥ १० ॥

बरें लोकास काये म्हणावें । लोक म्हणती तेंचि बरवें ।

परंतु स्वामीनें सांगावें । विशद करुनी ॥ ११ ॥

म्हणों देवीं माया केली । तरी देवांचीं रूपें मायेंत आलीं ।

जरी म्हणों मायेनें माया केली । तरी दुसरी नाहीं ॥ १२ ॥

जरी म्हणो भूतीं केली । तरी ते भूतांचीच वळली ।

म्हणावें जरी परब्रह्में केली । तरी ब्रह्मीं कर्तुत्व नाहीं ॥ १३ ॥

आणी माया खरी असावी । तरी ब्रह्मीं कर्तुत्वाची गोवी ।

माया मिथ्या ऐसी जाणावी । तरी कर्तुत्व कैंचें ॥ १४ ॥

आतां हें अवघेंचि उगवें । आणी मनास प्रत्यये फावे ।

ऐसें केलें पाहिजें देवें । कृपाळूपणें ॥ १५ ॥

वेद मातृकावीण नाहीं । मातृका देहावीण नाहीं ।

देह निर्माण होत नाहीं । देहावेगळा ॥ १६ ॥

तया देहामधें नरदेहो । त्या नरदेहांत ब्राह्मणदेहो ।

तया ब्राह्मणदेहास पाहो । अधिकार वेदीं ॥ १७ ॥

असो वेद कोठून जाले । देह कासयाचे केले ।

दैव कैसे प्रगटले । कोण्या प्रकरें ॥ १८ ॥

ऐसा बळावया अनुमान । केलें पाहिजे समाधान ।

वक्ता म्हणे सावधान । होईं आता । १९ ॥

प्रत्यये पाहातां सांकडी । अवघी होते विघडाविघडी ।

अनुमानितां घडीनें घडी । काळ जातो ॥ २० ॥

लोकधाटी शास्त्रनिर्णये । येथें बहुधा निश्चये ।

म्हणोनियां येक प्रत्यये । येणार नाहीं ॥ २१

॥

आतां शास्त्राची भीड धरावी । तरी सुटेना हे गथागोवी ।

गथागोवी हे उगवावी । तरी शास्त्रभेद दिसे ॥ २२ ॥

शास्त्र रक्षून प्रत्यये आणिला । पूर्वपक्ष त्यागून सिद्धांत पाहिला ।

शहाणा मुर्ख समजाविला । येका वचनें ॥ २३ ॥

शास्त्रींच पूर्वपक्ष बोलिला । पूर्वपक्ष म्हणावें लटक्याला ।

विचार पाहातां आम्हांला । शब्द नाहीं ॥ २४ ॥

तथापि बोलों कांहींयेक । शास्त्र रक्षून कौतुक ।

श्रोतीं सादर विवेक । केला पाहिजे ॥ २५ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

देहआशंकानाम समास दुसरा ॥