Samas 10

समास 10 - दशक ११

समास दहावा : निस्पृह वर्तणूक

॥ श्रीराम ॥

मूर्ख येकदेसी होतो । चतुर सर्वत्र पाहातो ।

जैसा बहुधा होऊन भोगितो । नाना सुखें ॥ १ ॥

तोचि अंतरात्मा महंत । तो कां होईल संकोचित ।

प्रशस्त जाणता समस्त । विख्यात योगी ॥ २ ॥

कर्ता भोक्ता तत्वता । भूमंडळीं सर्व सत्ता ।

त्यावेगळा त्यास ज्ञाता । पाहेसा कवणु ॥ ३ ॥

ऐसें महंते असावें । सर्व सार शोधून घ्यावें ।

पाहों जातां न सांपडावें । येकायेकी ॥ ४ ॥

कीर्तिरूपें उदंड ख्यात । जाणती लहान थोर समस्त ।

वेश पाहातां शाश्वत । येकचि नाहीं ॥ ५ ॥

प्रगट कीर्ति ते ढळेना । बहुत जनास कळेना ।

पाहों जातां आडळेना । काये कैसें ॥ ६ ॥

वेषभूषण ते दूषण । कीर्तिभूषण तें भूषण ।

चाळणेविण येक क्षण । जाऊंच नेदी ॥ ७ ॥

त्यागी वोळखीचे जन । सर्वकाळ नित्य नूतन ।

लोक शोधून पाहाती मन । परी इच्छा दिसेना ॥ ८ ॥

पुर्तें कोणाकडे पाहेना । पुर्तें कोणासीं बोलेना ।

पुर्तें येके स्थळीं राहेना । उठोन जातो ॥ ९ ॥

जातें स्थळ तें सांगेना । सांगितलें तेथें तरी जायेना ।

आपुली स्थिति अनुमाना । येवोंच जेदी ॥ १० ॥

लोकीं केलें तें चुकावी । लोकी।म् भाविलें तें उलथवी ।

लोकीं तर्किलें तें दावी । निर्फल करूनी ॥ ११ ॥

लोकांस पाह्याचा आदर । तेथें याचा अनादर ।

लोक सर्वकाळ तत्पर । तेथें याची अनिछ्या ॥ १२ ॥

एवं कल्पितां कल्पेना । न तर्कितांहि तर्केना ।

कदपी भावितां भावेना । योगेश्वर ॥ १३ ॥

ऐसें अंतर सांपडेना । शरीर ठाईं पडेना ।

क्षणयेक विशंभेना । कथाकीर्तन ॥ १४ ॥

लोक संकल्प विकल्प करिती । ते अवघेचि निर्फळ होती ।

जनाची जना लाजवी वृत्ति । तेव्हां योगेश्वर ॥ १५ ॥

बहुतीं शोधून पाहिलें । बहुतांच्या मनास आलें ।

तरी मग जाणावें साधिलें । महत्कृत्य ॥ १६ ॥

अखंड येकां सेवावा । अभ्यासचि करीत जावा ।

काळ सार्थकचि करावा । जनासहित ॥ १७ ॥

उत्तम गुण तितुले घ्यावे । घेऊन जनास सिकवावे ।

उदंड समुदाये करावे । परी गुप्तरूपें ॥ १८ ॥

अखंड कामाची लगबग । उपासनेस लावावें जग ।

लोक समजोन मग । आज्ञा इछिती ॥ १९ ॥

आधीं कष्ट मग फळ । कष्टचि नाहीं तें निर्फळ ।

साक्षेपेंविण केवळ । वृथापुष्ट ॥ २० ॥

लोक बहुत शोधावे । त्यांचे अधिकार जाणावे ।

जाणजाणोन धरावे । जवळी दुरी ॥ २१ ॥

अधिकारपरत्वें कार्य होतें । अधिकार नस्तां वेर्थ जातें ।

जाणोनि शोधावीं चित्तें । नाना प्रकारें ॥ २२ ॥

अधिकार पाहोन कार्य सांगणें । साक्षेप पाहोन विश्वास धरणें ।

आपला मगज राखणें । कांहीतरी ॥ २३ ॥

हें प्रचितीचें बोलिलें । आधीं केलें मग सांगितलें ।

मानेल तरी पाहिजे घेतलें । कोणीयेकें ॥ २४ ॥

महंतें महंत करावे । युक्तिबुद्धीनें भरावे ।

जाणते करून विखरावे । नाना देसीं ॥ २५ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

निस्पृह वर्तणूक निरूपणनाम समास दहावा ॥

॥ दशक अकरावा समाप्त ॥