Samas 3

समास 3 - दशक १२

समास तिसरा : भक्तनिरूपण॥ श्रीराम ॥

पृथ्वीमधें बहुत लोक । तेंहि पाहावा विवेक ।

इहलोक आणि परलोक । बरा पाहावा॥ १ ॥

इहलोक साधायाकारणें । जाणत्याची संगती धरणें ।

परलोक साधायाकारणें । सद्गुसरु पाहिजे ॥ २ ॥

सद्गु रुसी पाय पुसावें । हेंहि कळेना स्वभावें ।

अनन्यभावें येकभावें । दोनी गोष्टी पुसाव्या ॥ ३ ॥

दोनी गोष्टी त्या कोण । देव कोण आपण कोण ।

या गोष्टींचे विवरण । केलेंचि करावें ॥ ४ ॥

आधीं मुख्य देव तो कोण । मग आपण भक्त तो कोण ।

पंचीकर्ण माहावाक्यविवरण । केलेंचि करावें ॥ ५ ॥

सकळ केलियाचें फळ । शाश्वत वोळखावें निश्चळ ।

आपण कोण का केवळ । शोध घ्यावा ॥ ६ ॥

सारासार विचार घेतां । पदास नाहीं शाश्वतता ।

आधी कारण भगवंता । वोळखिलें पाहिजे ॥ ७ ॥

निश्चळ चंचळ आणि जड । अवघा मायेचा पवाड ।

यामधें वस्तु जाड । जाणार नाहीं ॥ ८ ॥

तें परब्रह्म धुंडावें । विवेकें त्रैलोक्य हिंडावें ।

माईक विचार खंडावें । परीक्षवंतीं ॥ ९ ॥

खोटें सांडून खरें घ्यावें । परीक्षवंतीं परीक्षावें ।

मायेचें अवघेचि जाणावें । रूप माईक ॥ १० ॥

पंचभूतिक हे माया । माईक जाये विलया ।

पिंडब्रह्मांड अष्टकाया । नसिवंत ॥ ११ ॥

दिसेल तितुकें नासेल । उपजेल तितुकें मरेल ।

रचेल तितुकें खचेल । रूप मायेचें ॥ १२ ॥

वाढेल तितुकें मोडेल । येईल तितुलें जाईल ।

भूतांस भूत खाईल । कल्पांतकाळीं ॥ १३ ॥

देहधारक तितुके नासती । हे तों रोकडी प्रचिती ।

मनुष्येंविण उत्पत्ति । रेत कैंचें ॥ १४ ॥

अन्न नस्तां रेत कैंचें । वोषधी नस्तां अन्न कैंचें ।

वोषधीस जिणें कैंचें । पृथ्वी नस्तां ॥ १५ ॥

आप नस्तां पृथ्वी नाहीं । तेज नस्तां आप नाहीं ।

वायो नस्तां तेज नाहीं । ऐसें जाणावें ॥ १६ ॥

अंतरात्मा नस्तां वायो कैंचा । विकार नस्तां अंतरात्मा कैंचा ।

निर्विकारीं विकार कैंचा । बरें पाहा ॥ १७ ॥

पृथ्वी नाहीं आप नाहीं । तेज नाहीं वायो नाहीं ।

अंतरात्मा विकार नाहीं । निर्विकारीं ॥ १८ ॥

निर्विकार जें निर्गुण । तेचि शाश्वताची खूण ।

अष्टधा प्रकृति संपूर्ण । नासिवंत ॥ १९ ॥

नासिवंत समजोन पाहिलें । तों तें अस्तांचि नस्तें जालें ।

सारासारें कळों आलें । समाधान ॥ २० ॥

विवेकें पाहिला विचार । मनास आलें सारासार ।

येणेंकरितां विचार । सदृढ जाला ॥ २१ ॥

शाश्वत देव तो निर्गुण । ऐसीं अंतरीं बाणली खूण ।

देव कळला मी कोण । कळलें पाहिजे ॥ २२ ॥

मी कोण पाहिजे कळलें । देहतत्व तितुकें शोधिलें ।

मनोवृत्तीचा ठाईं आलें । मीतूंपण ॥ २३ ॥

सकळ देहाचा शोध घेतां । मीपण दिसेना पाहातां ।

मीतूंपण हें तत्वता । तत्वीं मावळलें ॥ २४ ॥

दृश्य पदार्थचि वोसरे । तत्वें तत्व तेव्हां सरे ।

मीतूंपण हें कैंचें उरे । तत्वता वस्तु ॥ २५ ॥

पंचीकर्ण तत्वविवर्ण । माहावाक्यें वस्तु आपण ।

निसंगपणें निवेदन । केले पाहिजे ॥ २६ ॥

देवाभक्तांचे मूळ । शोधून पाहातां सकळ ।

उपाधिवेगला केवळ । निरोपाधी आत्मा ॥ २७ ॥

मीपण तें बुडालें । विवेकें वेगळेपण गेलें ।

निवृत्तिपदास प्राप्त जालें । उन्मनीपद ॥ २८ ॥

विज्ञानीं राहिलें ज्ञान । ध्येये राहिलें ध्यान ।

सकळ कांहीं कार्याकारण । पाहोन सांडिलें ॥ २९ ॥

जन्ममरणाचें चुकलें । पाप अवघेंचि बुडालें ।

येमयातनेचें जालें । निसंतान ॥ ३० ॥

निर्बंद अवघाचि तुटला । विचारें मोक्ष प्राप्त जाला ।

जन्म सार्थकचि वाटला । सकळ कांहीं ॥ ३१ ॥

नाना किंत निवारले । धोके अवघेचि तुटले ।

ज्ञानविवेकें पावन जालें । बहुत लोक ॥ ३२ ॥

पतितपावनाचे दास । तेहि पावन करिती जगास ।

ऐसी हे प्रचित मनास । बहुतांच्या आली ॥ ३३ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

भक्तनिरूपणनाम समास तिसरा ॥