Samas 2

समास 2 - दशक १५

समास दुसरा : निःस्पृहव्यापलक्षण॥ श्रीराम ॥

पृथ्वीमधें मानवी शरीरें । उदंड दाटलीं लाहान थोरें ।

पालटती मनोविकारें । क्षणाक्षणा ॥ १ ॥

जितुक्या मूर्ती तितुक्याच प्रकृती । सारिख्या नस्ती आदिअंतीं ॥

नेमचि नाहीं पाहावें किती । काये म्हणोनी ॥ २ ॥

कित्येक म्लेंच होऊन गेले । कित्येक फिरंगणांत आटले ।

देशभाषानें रुधिले । कीतीयेक ॥ ३ ॥

मर्ह्हाष्टदेश थोडा उरला । राजकारनें लोक रुधिला ।

अवकाश नाहीं जेवायाला । उदंड कामें ॥ ४ ॥

कित्येक युद्धप्रसंगी गुंतले । तेणें गुणें उन्मत्त जाले ।

रात्रंदिवस करूं लागले । युद्धचर्चा ॥ ५ ॥

उदिम्यास व्यासंग लागला । अवकाश नाहींसा जाला ।

अवघा पोटधंदाच लागला । निरंतर ॥ ६ ॥

शडदर्शनें नाना मतें । पाषांडें वाढली बहुतें ।

पृथिवीमधें जेथ तेथें । उपदेसिती ॥ ७ ॥

स्मार्थीं आणि वैष्णवी । उरलीं सुरलीं नेलीं आघवी ।

ऐसी पाहातां गथागोवी । उदंड जाली ॥ ८ ॥

कित्येक कामनेचे भक्त । ठाइं ठाइं जालें आसक्त ।

युक्त अथवा अयुक्त । पाहातो कोण ॥ ९ ॥

या गल्बल्यामधें गल्बला । कोणीं कोणीं वाढविला ।

त्यास देखों सकेनासा जाला । वैदिक लोक ॥ १० ॥

त्याहिमधें हरिकीर्तन । तेथें वोढले कित्येक जन ।

प्रत्ययाचें ब्रह्मज्ञान । कोण पाहे ॥ ११ ॥

या कारणें ज्ञान दुल्लभ । पुण्यें घडे अलभ्य लाभ ।

विचारवंतां सुल्लभ । सकळ कांहीं ॥ १२ ॥

विचार कळला सांगतां नये । उदंड येती अंतराये ।

उपाय योजितां अपाये । आडवे येती ॥ १३ ॥

त्याहिमधें तो तिक्षण । रिकामा जाऊं नेदी क्षण ।

धूर्त तार्किक विचक्षण । सकळां माने ॥ १४ ॥

नाना जिनस उदंड पाठ । वदों लागला घडघडाट ।

अव्हाटचि केली वाट । सामर्थ्यबळें ॥ १५ ॥

प्रबोधशक्तीचीं अनंत द्वारें । जाणें सकळांची अंतरें ।

निरूपणें तदनंतरें । चटक लागे ॥ १६ ॥

मतें मतांतरें सगट । प्रत्यये बोलोन करी सपाट ।

दंडक सांडून नीट । वेधी जना ॥ १७ ॥

नेमकें भेदकें वचनें । अखंड पाहे प्रसंगमानें ।

उदास वृत्तिच्या गुमानें । उठोन जातो ॥ १८ ॥

प्रत्यये बोलोन उठोन गेला । चटक लागली लोकांला ।

नाना मार्ग सांडून त्याला । शरण येती ॥ १९ ॥

परी तो कोठें आडळेना । कोणे स्थळीं सांपडेना ।

वेष पाहातां हीन दीना । सारिखा दिसे ॥ २० ॥

उदंड करी गुप्तरूपें । भिकायासारिखा स्वरूपें ।

तेथें येशकीर्तिप्रतापें । सीमा सांडिली ॥ २१ ॥

ठाइं ठाइं भजन लावी । आपण तेथून चुकावी ।

मछरमतांची गोवी । लागोंच नेदी ॥ २२ ॥

खनाळामधें जाऊन राहे । तेथें कोणीच न पाहे ।

सर्वत्रांची चिंता वाहे । सर्वकाळ ॥ २३ ॥

अवघड स्थळीं कठीण लोक । तेथें राहणें नेमक ।

सृष्टीमधें सकळ लोक । धुंडीत येती ॥ २४ ॥

तेथें कोणाचें चालेना । अनुमात्र अनुमानेना ।

कट्ट घालीन राजकारणा । लोक लावी ॥ २५ ॥

लोकीं लोक वाढविले । तेणें अमर्याद जाले ।

भूमंडळीं सत्त चाले । गुप्तरूपें ॥ २६ ॥

ठाइं ठाइं उदंड ताबे । मनुष्यमात्र तितुकें झोंबे ।

चहुंकडे उदंड लांबे । परमार्थबुद्धी ॥ २७ ॥

उपासनेचा गजर । स्थळोस्थळूं थोर थोर ।

प्रत्ययानें प्राणीमात्र । सोडविले ॥ २८ ॥

ऐसे कैवाडे उदंड जाणे । तेणें लोक होती शाहाणे ।

जेथें जेथें प्रत्यये बाणे । प्राणीमात्रासी ॥ २९ ॥

ऐसी कीर्ति करून जावें । तरीच संसारास यावें ।

दास म्हणे हें स्वभावें । संकेतें बोलिलें ॥ ३० ॥

इति श्रीदासबोधे गुफ़ुशिष्यसंवादे

निस्पृहव्यापनाम समास दुसरा ॥