Samas 2

समास 2 - दशक १७

समास दुसरा : शिवशक्तिनिरूपण॥ श्रीराम ॥

ब्रह्म निर्मळ निश्चळ । जैसें गगन अंतराळ ।

निराकार केवळ । निर्विकारी ॥ १ ॥

अंतचि नाहीं तें अनंत । शाश्वत आणी सदोदित ।

असंत नव्हे तें संत । सर्वकाळ ॥ २ ॥

परब्रह्म तें अविनाश । जैसें आकाश अवकाश ।

न तुटे न फुटे सावकास । जैसें तैसें ॥ ३ ॥

तेथें ज्ञान ना अज्ञान । तेथें स्मरण ना विस्मरण ।

तेथें अखंड निर्गुण । निरावलंबी ॥ ४ ॥

तेथें चंद्र सूर्य ना पावक । नव्हे काळोखें ना प्रकाशक ।

उपाधीवेगळें येक । निरोपाधी ब्रह्म ॥ ५ ॥

निश्चळीं स्मरण चेतलें । त्यास चैतन्य ऐसें कल्पिलें ।

गुणासमत्वें जालें । गुणसाम्य ऐसें ॥ ६ ॥

गगनीं आली अभ्रछ्याया । तैसी जाणिजे मूळमाया ।

उद्‍भव आणी विलया । वेळ नाहीं ॥ ७ ॥

निर्गुणीं गुणविकारु । तोचि शड्गुणैश्वरु ।

अर्धनारीनटेश्वरु । तयास म्हणिजे ॥ ८ ॥

आदिशक्ति शिवशक्ति । मुळीं आहे सर्वशक्ति ।

तेथेऊन पुढें नाना वेक्ती । निर्माण जाल्या ॥ ९ ॥

तेथून पुढें शुद्धसत्व । रजतमाचें गूढत्व ।

तयासि म्हणिजे महत्तत्त्व । गुणक्षोभिणी ॥ १० ॥

मुळीं असेचिना वेक्ती । तेथें कैंची शिवशक्ती ।

ऐसें म्हणाल तरी चित्तीं । सावधान असावें ॥ ११ ॥

ब्रह्मांडावरून पिंड । अथवा पिंडावरून ब्रह्मांड ।

अधोर्ध पाहातां निवाड । कळों येतो ॥ १२ ॥

बीज फोडून आणिलें मना । तेथें फळ तों दिसेना ।

वाढत वाढत पुढें नाना । फळें येती ॥ १३ ॥

फळ फोडितां बीज दिसे । बीज फोडितां फळ नसे ।

तैसा विचार असे । पिंडब्रह्मांडीं ॥ १४ ॥

नर नारी दोनी भेद । पिंडीं दिसती प्रसिद्ध ।

मुळी नस्तां विशद । होतील कैसीं ॥ १५ ॥

नाना बीजरूप कल्पना । तींत काये येक असेना ।

सूक्ष्म म्हणोनि भासेना । येकायेकीं ॥ १६ ॥

स्थूळाचें मूळ ते वासना । ते वासना आधीं दिसेना ।

स्थूळावेगळें अनुमानेना । सकळ कांहीं ॥ १७ ॥

कल्पनेची सृष्टी केली । ऐसीं वेदशास्त्रें बोलिलीं ।

दिसेना म्हणोन मिथ्या केली । न पाहिजेत कीं ॥ १८ ॥

पडदा येका येका जन्माचा । तेथें विचार कळे कैंचा ।

परंतु गूढत्व हा नेमाचा । ठाव आहे ॥ १९ ॥

नाना पुरुषांचे जीव । नाना स्त्रियांचे जीव ।

येकचि परी देहस्वभाव । वेगळाले ॥ २० ॥

नवरीस नवरी नलगे । ऐसा भेद दिसों लागे ।

पिंडावरून उमगे । ब्रह्मांडबीज ॥ २१ ॥

नवरीचें मन नवयावरी । नवयाचें मन नवरीवरी ।

ऐसी वासनेची परी । मुळींहून पाहावी ॥ २२ ॥

वासना मुळींची अभेद । देहसमंधें जाला भेद ।

तुटतां देहाच समंध । भेद जेला ॥ २३ ॥

नरनारीचें बीजकारण ।शिवशक्तीमधें जाण ।

देह धरितां प्रमाण । कळों आलें ॥ २४ ॥

नाना प्रीतीच्या वासना । येकाचें येकास कळेना ।

तिक्षण दृष्टीनें अनुमाना । कांहींसें येतें ॥ २५ ॥

बाळकास वाढवी जननी । हें तों नव्हे पुरुषाचेनी ।

उपाधी वाढे जयेचेनी । ते हे वनिता ॥ २६॥

वीट नाहीं कंटाळानाहीं । आलस्य नाहीं त्रास नाहीं ।

इतुकी माया कोठेंचि ना हीं । मातेगेगळी ॥ २७ ॥

नाना उपाधी वाढऊं जाणे । नाना मायेनें गोऊं जाणे ।

नाना प्रीती लाऊं जाणे । नाना प्रपंचाची ॥ २८ ॥

पुरुषास स्त्रीचा विश्वास । स्त्रीस पुरुषाचा संतोष ।

परस्परें वासनेस । बांधोन टकिलें ॥ २९॥

ईश्वरें मोठें सूत्र केलें । मनुष्यमात्र गुंतोन राहिलें ।

लोभाचें गुंडाळें केलें । उगवेना ऐसें ॥ ३० ॥

ऐसी परस्परें आवडी । स्त्रीपुरुषांची माहां गोडी ।

हे मुळींहून चालिली रोकडी । विवेकें पाहावी ॥ ३१ ॥

मुळीं सूक्ष्म निर्माण जालें । पुढें पष्ट दिसोन आलें।

उत्पतीचें कार्य चाले। उभयतांकरितां ॥ ३२ ॥

मुळीं शिवशक्ती खरें । पुढें जालीं वधुवरें ।

चौयासि लक्ष विस्तारें । विस्तारली जे ॥ ३३॥

येथें शिवशक्तीचें रूप केलें । श्रोतीं मनास पाहिजे आणिलें ।

विवरलियांविण बोलिलें। तें वेर्थ जाणावें ॥ ३४ ॥

इति श्रीदासभोधे गुरुशिष्यसंवादे

शिवशक्तिनिरूपणनाम समास दुसरा ॥