Samas 3

समास 3 - दशक १७

समास तिसरा : श्रवणनिरूपण॥ श्रीराम ॥

थांबाथांबा ऐका ऐका । आधींच ग्रंथ सोडूं नका ।

सांगितलें तें ऐका । सावधपणें ॥१ ॥

श्रवणामध्यें सार श्रवण । तें हें अध्यात्मनिरूपण ।

सुचित करून अंतःकर्ण । ग्रन्थामधें विवरावें॥ २ ॥

श्रवणमननाचा विचार । निजध्यासें साक्षात्कार ।

रोकडा मोक्षाचा उधार । बोलोंचि नये ॥३ ॥

नाना रत्नें परीक्षितां । अथवा वजनें करितां ।

उत्तम सोनें पुटीं घालतां । सावधान असावें ॥ ४ ॥

नाना नाणीं मोजून घेणें । नाना परीक्षा करणें ।

विवेकी मनुष्यासी बोलणें। सावधपणें ॥ ५ ॥

जैसें लाखोलीचें धान्य। निवडून वेंचितां होते मान्य ।

सगट मानितां अमान्य । देव क्षोभे ॥ ६ ॥

येकांतीं नाजुक कारबार । तेथें असावें अति तत्पर ।

त्याच्या कोटिगुणें विचार । अध्यात्मग्रन्थीं ॥ ७ ॥

काहिण्या कथा गोष्टी पवाड । नाना अवतारचरित्रें वाड ।

त्या समस्तांमध्यें जाड । अध्यात्मविद्या ॥ ८ ॥

गत गोष्टीस ऐकिलें । तेणें काये हातास आलें ।

म्हणती पुण्य प्राप्त जालें । परी तें दिसेना कीं ॥ ९ ॥

तैसें नव्हे अध्यात्मसार । हा प्रचितीचा विचार ।

कळतां अनुमानाचा संव्हार । होत जातो ॥ १० ॥

मोठे मोठे येऊन गेले । आत्म्याकरितांच वर्तले ।

त्या आत्म्याचा महिमा बोले । ऐसा कवणु ॥ ११ ॥

युगानयुगें येकटा येक । चालवितो तिनी लोक ।

त्या आत्म्याचा विवेक । पाहिलाच पाहावा ॥ १२ ॥

प्राणी आले येऊन गेले । ते जैसे जैसे वर्तले ।

ते वर्तणुकेचें कथन केलें । इछेसारिखें ॥ १३ ॥

जेथें आत्मा नाहीं दाट । तेथें अवघें सरसपाट ।

अत्म्याविण बापुडें काष्ठ । काये जाणे ॥ १४ ॥

ऐसें वरिष्ठ आत्मज्ञान । दुसरें नाहीं यासमान ।

सृष्टीमधें विवेकी सज्जन । तेचि हें जाणती ॥ १५ ॥

पृथ्वी आणी आप तेज । याचा पृथिवीमध्यें समज ।

अंतरात्मा तत्वबीज । तें वेगळेंचि राहिलें ॥ १६ ॥

वायोपासून पैलिकडे । जो कोणी विवेकें पवाडे ।

जवळीच आत्मा सांपडे । त्या पुरुषासी ॥ १७ ॥

वायो आकाश गुणमाया । प्रकृतिपुरुष मूळमाया ।

सूक्ष्मरूपें प्रचित येया । कठीण आहे ॥ १८ ॥

मायादेवीच्या धांदली । सूक्ष्मी।म् कोण मन घाली ।

समजला त्यची तुटली । संदेहवृत्ती ॥ १९ ॥

मूळमाया चौथा देह । जाला पाहिजे विदेह ।

देहातीत होऊन राहे । धन्य तो साधु ॥ २० ॥

विचारें ऊर्ध चढती । तयासी च ऊर्धगती ।

येरां सकळां अधोगती । पदार्थज्ञानें ॥ २१ ॥

पदार्थ चांगले दिसती । परी ते सवेंचि नासती ।

अतो भ्रष्ट ततो भ्रष्ट होती । लोक तेणें ॥ २२ ॥

याकारळें पदार्थज्ञान । नाना जिनसीचा अनुमान ।

सर्व सांडून निरंजन । धुंडीत जावें । २३ ॥

अष्टांग योग पिंडदज्ञान । त्याहून थोर तत्वज्ञान ।

त्याहून थोर आत्मज्ञान । तें पाहिलें पाहिजे ॥ २४ ॥

मूळमायेचे सेवटीं । हरिसंकल्प मुळीं उठी ।

उपासनायोगें इठी । तेथें घातली पाहिजे ॥ २५ ॥

मन त्यापलिकडे जाण । निखळ ब्रह्म निर्गुण ।

निर्मळ निश्चळ त्याची खूण । गगनासारिखी ॥ २६ ॥

येथून तेथवरी दाटलें । प्राणीमात्रास भेटलें ।

पदार्थमात्रीं लिगटलें । व्यापून आहे ॥ २७ ॥

त्याऐसें नाहीं थोर । सूक्ष्माहून सूक्ष्म विचार ।

पिंडब्रह्माचा संव्हार । होतां कळे ॥ २८ ॥

अथवा पिंड ब्रह्मांड असतां । विवेकप्रळये पाहों जातां ।

शाश्वत कोण हें तत्वता । उमजों लागे ॥ २९ ॥

करून अवघा तत्वझाडा । सारासाराचा निवाडा ।

सावधपणें ग्रन्थ सोडा । सुखिनावें ॥ ३० ॥

इति श्रीदासभोधे गुरुशिष्यसंवादे

श्रवणनिरूपणनाम समास तिसरा ॥