Samas 4

समास 4 - दशक १८

समास चौथा : देहदुर्लभनिरूपण॥ श्रीराम ॥

देह्याकरितां गणेशपूजन । देह्याकरितां शारदावंदन ।

देह्याकरितां गुरु सज्जन । संत श्रोते ॥ १ ॥

देह्याकरितां कवित्वें चालती । देह्याकरितां अधेनें करिती ।

देह्याकरितां अभ्यासिती । नाना विद्या ॥ २ ॥

देह्याकरितां ग्रंथलेखन । नाना लिपीवोळखण ।

नाना पदार्थशोधन । देह्याकरितां ॥ ३ ॥

देह्याकरितां माहांज्ञानी । सिद्ध सधु ऋषी मुनी ।

देह्याकरितां तीर्थाटणीं । फिरती प्राणी ॥ ४ ॥

देह्याकरितां श्रवण घडे । देह्याकरितां मननीं पवाडे ।

देह्याकरितां देहीं आतुडे । मुख्य परमात्मा ॥ ५ ॥

देह्याकरितां कर्ममार्ग । देह्याकरितां उपासनामार्ग ।

देह्याकरितां ज्ञानमार्ग । भूमंडळीं ॥ ६ ॥

योगी वीतरागी तापसी । देह्याकरितां नाना सायासी ॥

देह्याकरितां आत्मयासी । प्रगटणें घडे ॥ ७ ॥

येहलोक आणि परलोक । देह्याकरितां सकळ सार्थक ।

देहेंविण निरार्थक । सकळ कांहीं ॥ ८ ॥

पुरश्चरणें अनुष्ठानें । गोरांजनें धूम्रपानें ।

सीतोष्ण पंचाग्नी साधणें । देह्याकरितां ॥ ९ ॥

देह्याकरितां पुण्यसीळ । देह्याकरितां पापी केवळ ।

देह्याकरितां अनर्गळ । सुचिस्मंत ॥ १० ॥

देह्याकरितां अवतारी । देह्याकरितां वेषधारी ।

नाना बंडें पाषांडें करी । देह्याकरितां ॥ ११ ॥

देह्याकरितां विषयभोग । देह्याकरितां सकळ त्याग ।

होती जाती नाना रोग । देह्याकरितां ॥ १२ ॥

देह्याकरितां नवविधा भक्ती । देह्याकरितां चतुर्विधा मुक्ती ।

देह्याकरितां नाना युक्ती । नाना मतें ॥ १३ ॥

देह्याकरितां दानधर्म । देह्याकरितां नाना वर्म ।

देह्याकरितां पूर्वकर्म । म्हणती जनीं ॥ १४ ॥

देह्याकरितां नाना स्वार्थ । देह्याकरितां नाना अर्थ ।

देह्याकरितां होईजे वेर्थ । आणी धन्य ॥ १५ ॥

देह्याकरितां नाना कळा । देह्याकरितां उणा आगळा ।

देह्याकरितां जिव्हाळा । भक्तिमार्गाचा ॥ १६ ॥

नाना सन्मार्गसाधनें । देह्याकरितां तुटती बंधनें ।

देह्याकरितां निवेदनें । मोक्ष लाभे ॥ १७ ॥

देहे सकळामधें उत्तमु । देहीं राहिला आत्मारामु ।

सकळां घटीं पुरुषोत्तमु । विवेकी जाणती ॥ १८ ॥

देह्याकरितां नाना कीर्ती । अथवा नाना अपकीर्ती ।

देह्याकरितां होती जाती । अवतारमाळिका ॥ १९ ॥

देह्याकरितां नाना भ्रम । देह्याकरितां नाना संभ्रम ।

देह्याचेन उत्तमोत्तम । भोगिती पदें ॥ २० ॥

देह्याकरितां सकळ कांहीं । देह्याविण कांहीं नाहीं ।

आत्मा विरे ठाईं ठाईं । नव्हताच जैसा ॥ २१ ॥

देहे परलोकींचें तारूं । नाना गुणांचा गुणागरु ।

नाना रत्नांचा विचारु । देह्याचेनी ॥ २२ ॥

देह्याचेन गायेनकळा । देह्याचेन संगीतकळा ।

देह्याचेन अंतर्कळा । ठाईं पडे ॥ २३ ॥

देहे ब्रह्मांडाचें फळ । देहे दुल्लभचि केवळ ।

परी या देह्यास निवळ । उमजवावें ॥ २४ ॥

देह्याकरितां लहनथोर । करिती आपुलाले व्यापार ।

त्याहिमधें लाहानथोर । कितीयेक ॥ २५ ॥

जे जे देहे धरुनी आले । ते ते कांहीं करून गेले ।

हरिभजनें पावन जाले । कितीयेक ॥ २६ ॥

अष्टधा प्रकृतीचें मूळ । संकल्परूपचि केवळ ।

नाना संकल्पें देहेफळ । घेऊन आलें ॥ २७ ॥

हरिसंकल्प मुळीं होता । तोचि फळीं पाहावा आतां ।

नाना देह्यांतरीं तत्वता । शोधितां कळे ॥ २८ ॥

वेलाचे मुळीं बीज । उदकरूप वेली समज ।

पुढें फळामधें बीज । मुळींच्या अंशें ॥ २९ ॥

मुळाकरितां फळ येतें । फळाकरितां मूळ होतें ।

येणेंकरितां होत जातें । भूमंडळ ॥ ३० ॥

असो कांहीं येक करणें । कैसें घडे देह्याविणें ।

देहे सर्थकीं लावणें । म्हणिजे बरें ॥ ३१ ॥

आत्म्याकरितां देहे जाला । देह्याकरितां आत्मा तगला ।

उभययोगें उदंड चालिला । कार्यभाग ॥ ३२ ॥

चोरून गुप्तरूपें करावें । तें आत्मयासी पडे ठावें ।

कर्तुत्व याचेन स्वभावें । सकळ कांहीं ॥ ३३ ॥

देह्यामधें आत्मा असतो । देहे पूजितां आत्मा तोषतो ।

देहे पीडितां आत्मा क्षोभतो । प्रत्यक्ष आतां ॥ ३४ ॥

देह्यावेग्ळी पूजा पावेना । देह्याविण पूजा फावेना ।

जनीं जनार्दन म्हणोनी जना । संतुष्ट करावें ॥ ३५ ॥

उदंड प्रगटला विचार । धर्मस्थापना तदनंतर ।

तेथेंच पूजेस अधिकार । पुण्यशरीरीं ॥ ३६ ॥

सगट भजन करूं येतें । तरी मूर्खपण आंगीं लागतें ।

गाढवासी पूजितां कळतें । काये त्याला ॥ ३७ ॥

पूज्य पूजेसी अधिकार । उगेचि तोषवावे इतर ।

दुखऊं नये कोणाचें अंतर । म्हणिजे बरें ॥ ३८ ॥

सकळ जगदांतरींचा देव । क्षोभता राहाव्या कोठें ठाव ।

जनावेगळा जनास उपाव । आणीक नाहीं ॥ ३९ ॥

परमेश्वराचे अनंत गुण । मनुष्यें काये सांगावी खूण ।

परंतु अध्यात्मग्रंथश्रवण । होतां उमजे ॥ ४० ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

देहदुर्लभनिरूपणनाम समास चौथा ॥