Samas 7

समास 7 - दशक १८

समास सातवा : जनस्वभावनिरूपण॥ श्रीराम ॥

जनाचा लालची स्वभाव । आरंभीं म्हणती देव ।

म्हनिजे मला कांहीं देव । ऐसी वासना ॥ १ ॥

कांहींच भक्ती केली नस्तां । आणी इछिती प्रसन्नता ।

जैसें कांहींच सेवा न करिता। स्वामीस मागती ॥ २ ॥

कष्टेंविण फळ नाहीं । कष्टेंविण राज्य नाहीं ।

केल्याविण होत नाहीं । साध्य जनीं ॥ ३ ॥

आळसें काम नसतें । हें तों प्रत्ययास येतें ।

कष्टाकडे चुकावितें । हीन जन ॥ ४ ॥

आधीं कष्टाचें दुःख सोसिति । ते पुढें सुखाचें फळ भोगिती ।

आधीं आळसें सुखावती । त्यासी पुढें दुःख ॥ ५ ॥

येहलोक अथवा परलोक । दोहिंकडे सारिखाच विवेक ।

दीर्घ सूचनेचें कौतुक । कळलें पाहिजे ॥ ६ ॥

मेळविती तितुकें भक्षिती । ते कठीण काळीं मरोन जाती ।

दीर्घ सूचनेनें वर्तती । तेचि भले ॥ ७ ॥

येहलोकींचा संचितार्थ । परलोकींचा परमार्थ ।

संचितेंविण वेर्थ । जीत मेलें ॥ ८ ॥

येकदां मेल्यानें सुटेना । पुन्हा जन्मोजन्मीं यातना ।

आपणास मारी वांचविना । तो आत्महत्यारा ॥ ९ ॥

प्रतिजन्मीं आत्मघात । कोणें करावें गणीत ।

याकारणें जन्ममृत्य । केवी चुके ॥ १० ॥

देव सकळ कांहीं करितो । ऐसें प्राणीमात्र बोलतो ।

त्याचे भेटीचा लाभ तो । अकस्मात जाला ॥ ११ ॥

विवेकाच लाभ घडे । जेणें परमात्मा ठाईं पडे ।

विवेक पाहातां सांपडे । विवेकीं जनीं ॥ १२ ॥

देव पाहातां आहे येक । परंतु करितो अनेक ।

त्या अनेकास येक । म्हणों नये कीं ॥ १३ ॥

देवाचें कर्तुत्व आणि देव । कळला पाहिजे अभिप्राव ।

कळल्याविण कितेक जीव । उगेच बोलती ॥ १४ ॥

उगेच बोलती मूर्खपणें । शाहाणपण वाढायाकारणें ।

त्रुप्तिलागीं उपाव करणें । ऐसें जालें ॥ १५ ॥

जेहीं उदंड कष्ट केले । ते भाग्य भोगून ठेले ।

येर ते बोलतचि राहिले । करंटे जन ॥ १६ ॥

करंट्याचें करंट लक्षण । समजोन जाती विचक्षण ।

भरल्याचें उत्तम लक्षण । करंट्यास कळेना ॥ १७ ॥

त्याची पैसावली कुबुद्धी । तेथें कैंची असेल शुद्धी ।

कुबुद्धी तेचि सुबुद्धी । ऐसी वाटे ॥ १८ ॥

मनुष्य शुद्धीस सांडावें । त्याचें काये खरें मानावें ।

जेथें विचाराच्या नावें । सुन्याकार ॥ १९ ॥

विचारें येहलोक परलोक । विचारें होतसे सार्थक ।

विचारें नित्यानित्य विवेक । पाहिला पाहिजे ॥ २० ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

जनस्वभावनिरूपणनाम समास सातवा ॥