Samas 9

समास ९ - दशक १८

समास नववा : निद्रानिरूपण॥ श्रीराम ॥

वंदूनियां आदिपुरुष । बोलों निद्रेचा विळास ।

निद्रा आलियां सावकास । जाणार नाहीं ॥ १ ॥

निद्रेनें व्यापिली काया । आळस आंग मोडे जांभया ।

तेणेंकरितां बैसावया । धीर नाहीं ॥ २ ॥

कडकडां जांभया येती । चटचटां चटक्या वाजती ।

डकडकां डुकल्या देती । सावकास ॥ ३ ॥

येकाचे डोळे झांकती । येकाचे डोळे लागती ।

येक ते वचकोन पाहाती । चहुंकडे ॥ ४ ॥

येक उलथोन पडिले । तिहीं ब्रह्मविणे फोडिले ।

हुडकाचे टुकडे जाले । सुधी नाहीं ॥ ५ ॥

येक टेंकोन बैसले । तेथेंचि घोरों लागले ।

येक उताणे पसरलें । सावकास ॥ ६ ॥

कोणी मुर्कुंडी घालिती । कोणी कानवडें निजती ।

कोणी चक्रीं फिरती । चहुंकडे ॥ ७ ॥

येक हात हालविती । येक पाये हालविती ।

येक दांत खाती । कर्कराटें ॥ ८ ॥

येकांचीं वस्त्रें निघोनि गेलीं । ते नागवींच लोळों लागलीं ।

येकाचीं मुंडासीं गडबडलीं । चहुंकडे ॥ ९ ॥

येक निजेलीं अव्यावेस्तें । येक दिसती जैसीं प्रेते ।

दांत पसरुनी जैसीं भूतें । वाईट दिसती ॥ १० ॥

येक वोसणतचि उठिले । येक अंधारीं फिरों लागले ।

येक जाऊन निजेले । उकरड्यावरी ॥ ११ ॥

येक मडकीं उतरिती । येक भोई चांचपती ।

येक उठोन वाटा लागती । भलतीकडे ॥ १२ ॥

येक प्राणी वोसणाती । येक फुंदफुंदों रडती ।

येक खदखदां हासती । सावकास ॥ १३ ॥

येक हाका मारूं लागले । येक बो।म्बलित उठिले ।

येक वचकोन राहिले । आपुले ठाईं ॥ १४ ॥

येक क्षणक्षणा खुरडती । येक डोई खाजविती ।

येक कढों लागती । सावकास ॥ १५ ॥

येकाच्या लाळा गळाल्या । येकाच्या पिका सांडल्या ।

येकीं लघुशंका केल्या । सावकास ॥ १६ ॥

येक राउत सोडिती । येक कर्पट ढेंकर देती ।

येक खांकरुनी थुंकिती । भलतीकडे ॥ १७ ॥

येक हागती येक वोकिती । येक खोंकिती येक सिंकिती ।

येक ते पाणी मागती । निदसुया स्वरें ॥ १८ ॥

येक दुस्वप्नें निर्बुजले । येक सुस्वप्नें संतोषले ।

येक ते गाढमुढी पडिले । सुषुप्तिमधें ॥ १९ ॥

इकडे उजेडाया जालें । कोण्हीं पढणें आरंभिलें ।

कोणीं प्रातस्मरामि मांडिलें । हरिकिर्तन ॥ २० ॥

कोणीं आठविल्या ध्यानमूर्ति । कोणी येकांतीं जप करिती ।

कोणी पाठांतर उजळिती । नाना प्रकारें ॥ २१ ॥

नाना विद्या नाना कळा । आपलाल्या सिकती सकळा ।

तानमानें गायेनकळा । येक गाती ॥ २२ ॥

मागें निद्रा संपली । पुढें जागृती प्राप्त जाली ।

वेवसाईं बुद्धी आपुली । प्रेरिते जाले ॥ २३ ॥

ज्ञाता तत्वें सांडून पळाला । तुर्येपैलिकडे गेला ।

आत्मनिवेदनें जाला । ब्रह्मरूप ॥ २४ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

निद्रानिरूपणनाम समास नववा ॥