Samas 4

समास 4 - दशक २

समास चौथा : भक्तिनिरूपण॥ श्रीराम ॥

नाना सुकृताचें फळ । तो हा नरदेह केवळ ।

त्याहिमधें भाग्य सफळ । तरीच सन्मार्ग लागे ॥ १ ॥

नरदेहीं विशेष ब्राह्मण । त्याहीवरी संध्यास्नान ।

सद्वासना भगवद्भयजन । घडे पूर्वपुण्यें ॥ २ ॥

भगवद्भनक्ति हे उत्तम । त्याहिवरी सत्समागम ।

काळ सार्थक हाचि परम । लाभ, जाणावा ॥ ३ ॥

प्रेमप्रीतीचा सद्भा व । आणी भक्तांचा समुदाव ।

हरिकथा मोहोत्साव । तेणें प्रेमा दुणावे ॥ ४ ॥

नरदेहीं आलियां येक । कांही करावें सार्थक ।

जेणें पाविजे परलोक । परम दुल्लभ जो ॥ ५ ॥

विधियुक्त ब्रह्मकर्म । अथवा दया दान धर्म ।

अथवा करणें सुगम । भजन भगवंताचें ॥ ६ ॥

अनुतापें करावा त्याग । अथवा करणें भक्तियोग ।

नाहीं तरी धरणें संग । साधुजनाचा ॥ ७ ॥

नाना शास्त्रें धांडोळावीं । अथवा तीर्थे तरी करावीं ।

अथवा पुरश्चरणें बरवीं । पापक्षयाकारणें ॥ ८ ॥

अथवा कीजे परोपकार । अथवा ज्ञानाचा विचार ।

निरूपणीं सारासार । विवेक करणें ॥ ९ ॥

पाळावी वेदांची आज्ञा । कर्मकांड उपासना ।

जेणें हो‍इजे ज्ञाना- । आधिकारपात्र ॥ १० ॥

काया वाचा आणी मनें । पत्रें पुष्पें फळें जीवनें ।

कांहीं तरी येका भजनें । सार्थक करावें ॥ ११ ॥

जन्मा आलियाचें फळ । कांहीं करावें सफळ ।

ऐसें न करितां निर्फळ । भूमिभार होये ॥ १२ ॥

नरदेहाचे उचित । कांहीं करावें आत्महित ।

येथानुशक्त्या चित्तवित्त । सर्वोत्तमीं लावावें ॥ १३ ॥

हें कांहींच न धरी जो मनीं । तो मृत्यप्राय वर्ते जनीं ।

जन्मा ये‍ऊन तेणें जननी । वायांच कष्टविली ॥ १४ ॥

नाहीं संध्या नाहीं स्नान । नाहीं भजन देवतार्चन ।

नाहीं मंत्र जप ध्यान । मानसपूजा ॥ १५ ॥

नाहीं भक्ति नाहीं प्रेम । नाहीं निष्ठा नाहीं नेम ।

नाहीं देव नाहीं धर्म । अतीत अभ्यागत ॥ १६ ॥

नाहीं सद्बुाद्धि नाहीं गुण । नाहीं कथा नाहीं श्रवण ।

नाहीं अध्यात्मनिरूपण । ऐकिलें कदां ॥ १७ ॥

नाहीं भल्यांची संगती । नाहीं शुद्ध चित्तवृत्ती ।

नाहीं कैवल्याची प्राप्ती । मिथ्यामदें ॥ १८ ॥

नाहीं नीति नाहीं न्याये । नाहीं पुण्याचा उपाये ।

नाहीं परत्रीची सोये । युक्तायुक्त क्रिया ॥ १९ ॥

नाहीं विद्या नाहीं वैभव । नाहीं चातुर्याचा भाव ।

नाहीं कळा नाहीं लाघव । रम्यसरस्वतीचें ॥ २० ॥

शांती नाहीं क्ष्मा नाहीं । दीक्षा नाहीं मैत्री नाहीं ।

शुभाशुभ कांहींच नाहीं । साधनादिक ॥ २१ ॥

सुचि नाहीं स्वधर्म नाहीं । आचार नाहीं विचार नाहीं ।

आरत्र नाहीं परत्र नाहीं । मुक्त क्रिया मनाची ॥ २२ ॥

कर्म नाहीं उपासना नाहीं । ज्ञान नाहीं वैराग्य नाहीं ।

योग नाहीं धारिष्ट नाहीं । कांहीच नाहीं पाहातां ॥ २३ ॥

उपरती नाहीं त्याग नाहीं । समता नाहीं लक्षण नाहीं ।

आदर नाहीं प्रीति नाहीं । परमेश्वराची ॥ २४ ॥

परगुणाचा संतोष नाहीं । परोपकारें सुख नाहीं ।

हरिभक्तीचा लेश नाहीं । अंतर्यामीं ॥ २५ ॥

ऐसे प्रकारीचे पाहातां जन । ते जीतचि प्रेतासमान ।

त्यांसीं न करावें भाषण । पवित्र जनीं ॥ २६ ॥

पुण्यसामग्री पुरती । तयासीच घडें भगवद्भाक्ती ।

जें जें जैसें करिती । ते पावती तैसेंचि ॥ २७ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

भक्तिनिरूपणणनाम समास चवथा ॥ ४ ॥