Samas 10

समास 10 - दशक २०

समास दहावा : विमलब्रह्मनिरूपण

॥ श्रीराम ॥

धरूं जातां धरितां न ये । टाकूं जातां टाकितां न ये ।

जेथें तेथें आहेच आहे । परब्रह्म तें ॥ १ ॥

जिकडे तिकडे जेथें तेथें । विन्मुख होतां सन्मुख होतें ।

सन्मुखपण चुकेना तें । कांहीं केल्या। ॥ २ ॥

बैसलें माणूस उठोन गेलें । तेथें आकाशचि राहिलें ।

आकाश चहुंकडे पाहिलें । तरी सन्मुखचि आहे ॥ ३ ॥

जिकडेतिकडे प्राणी पळोन जातें । तिकडे आकाशचि भोवतें ।

बळें आकाशाबाहेर । कैसें जावें ॥ ४ ॥

जिकडेतिकडे प्राणी पाहे । तिकडे तें सन्मुखचि आहे ।

समस्तांचें मस्तकीं राहे । माध्यानीं मार्तंड जैसा ॥ ५ ॥

परी तो आहे येकदेसी । दृष्टांत न घडे वस्तुसी ।

कांहीं येक चमत्कारासी । देउनी पाहिलें ॥ ६ ॥

नाना तीर्थें नाना देसीं । कष्टत जावें पाहाव्यासी ।

तैसें न लगे परब्रह्मासी । बैसलें ठाईं ॥ ७ ॥

प्राणी बैसोनीच राहातां । अथवा बहुत पळोन जातां ।

परब्रह्म तें तत्वतां । समागमें ॥ ८ ॥

पक्षी अंतराळीं गेलां । भोवतें आकाशचि तयाला ।

तैसे ब्रह्म प्राणीयाला । व्यापून आहे ॥ ९ ॥

परब्रह्म पोकळ घनदाट । ब्रह्म सेवटाचा सेवट ।

ज्यासी त्यासी ब्रह्म नीट । सर्वकाळ ॥ १० ॥

दृश्या सबाहे अंतरीं । ब्रह्म दाटलें ब्रह्मांडोदरीं ।

आरे त्या विमळाची सरी । कोणास द्यावी ॥ ११ ॥

वैकुंठकैळासस्वर्गलोकीं । इंद्रलोकीं चौदा लोकीं ।

पन्नगादिकपाताळलोकीं । तेथेंचि आहे ॥ १२ ॥

कासीपासून रामेश्वर । आवघें दाटलें अपार ।

परता परता पारावार । त्यास नाहीं ॥ १३ ॥

परब्रह्म तें येकलें । येकदांचि सकळांसी व्यापिले ।

सकळांस स्पर्शोन राहिलें । सकळां ठाईं ॥ १४ ॥

परब्रह्म पाउसें भिजेना । अथवा चिखलानें भरेना ।

पुरामधें परी वाहेना । पुरासमागमें ॥ १५ ॥

येकसरें सन्मुक विमुख । वाम सव्य दोहिंकडे येक ।

आर्धऊर्ध प्राणी सकळीक । व्यापून आहे ॥ १६ ॥

आकाशाचा डोहो भरला । कदापी नाहीं उचंबळला ।

असंभाव्य पसरला । जिकडे तिकडे ॥ १७ ॥

येकजिनसि गगन उदास । जेथें नाहीं दृश्यभास ।

भासेंविण निराभास । परब्रह्म जाणावें ॥ १८ ॥

संतसाधुमहानुभावां । देवदानवमानवां ।

ब्रह्म सकळांसी विसांवा । विश्रांतिठाव ॥ १९ ॥

कोणेकडे सेवटा जावें । कोणेकडे काये पाहावें ।

असंभाव्य तें नेमावें । काये म्हणोनी ॥ २० ॥

स्थूळ नव्हे सूक्ष्म नव्हे । कांहीं येकासारिखें नव्हे ।

ज्ञानदृष्टीविण नव्हे समधान ॥ २१ ॥

पिंडब्रह्मांडनिरास । मग तें ब्रह्म निराभास ।

येथून तेथवरी अवकास । भकासरूप ॥ २२ ॥

ब्रह्म व्यापक हें तो खरें । दृश्य आहे तों हें उत्तरें ।

व्यापेंविण कोण्या प्रकारें । व्यापक म्हणावें ॥ २३ ॥

ब्रह्मासी शब्दचि लागेना । कल्पना कल्पूं शकेना ।

कल्पनेतीत निरंजना । विवेकें वोळखावें ॥ २४ ॥

शुद्ध सार श्रवण । शुद्ध प्रत्ययाचें मनन ।

विज्ञानी पावतां उन्मन । सहजचि होतें ॥ २५ ॥

जालें साधनाचें फळ । संसार जाला सफळ ।

निर्गुण ब्रह्म तें निश्चळ । अंतरीं बिंबलें ॥ २६ ॥

हिसेब जाला मायेचा । जाला निवाडा तत्वांचा ।

साध्य होतां साधनाचा । ठाव नाहीं ॥ २७ ॥

स्वप्नीं जें जें देखिलें । तें तें जागृतीस उडालें ।

सहजचि अनुर्वाच्य जालें । बोलतां न ये ॥ २८ ॥

ऐसें हें विवेकें जाणावें । प्रत्ययें खुणेंसी बाणावें ।

जन्ममृत्याच्या नांवें । सुन्याकार ॥ २९ ॥

भक्तांचेनि साभिमानें । कृपा केली दाशरथीनें ।

समर्थकृपेचीं वचनें । तो हा दासबोध ॥ ३० ॥

वीस दशक दासबोध । श्रवणद्वारें घेतां शोध ।

मनकर्त्यास विशद । परमार्थ होतो ॥ ३१ ॥

वीस दशक दोनीसें समास । साधकें पाहावें सावकास ।

विवरतं विशेषाविशेष । कळों लागे ॥ ३२ ॥

ग्रंथाचें करावेंस्तवन । स्तवनाचें काये प्रयोजन ।

येथें प्रत्ययास कारण । प्रत्ययो पाहावा ॥ ३३ ॥

देहे तंव पांचा भूतांचा । कर्ता आत्मा तेथींचा ।

आणी कवित्वप्रकार मनुशाचा । काशावरुनी ॥ ३४ ॥

सकळ करणें जगदीशाचें । आणी कवित्वचि काय मानुशाचें ।

ऐशा अप्रमाण बोलण्याचें काये घावें ॥ ३५ ॥

सकळ देह्याचा झाडा केला । तत्वसमुदाव उडाला ।

तेथें कोण्या पदार्थाला । आपुलें म्हणावें ॥ ३६ ॥

ऐसीं हें विचाराचीं कामें । उगेंच भ्रमों नये भ्रमें ।

जगदेश्वरें अनुक्रमें । सकळ केलें ॥ ३७ ॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

विमळब्रह्मनिरूपणनाम समास दहावा ॥

दशकविसावा समाप्त ॥ श्री दासबोध ग्रंथ समाप्त ॥