Samas 8

समास 8 - दशक ३

समास आठवा : आधिदैविक ताप॥ श्रीराम ॥

मागां बोलिला आध्यात्मिक । त्याउपरीं आदिभूतिक ।

आतां बोलिजेल आदिदैविक । तो सावध ऐका ॥ १॥

श्लोक: शुभाशुभेन कर्मणा देहांते यमयातना ।

स्वर्गनरकादिभोक्तव्यमिदं चैवाधिदैविकम् ॥

शुभाशुभ कर्मानें जना । देहांतीं येमयातना ।

स्वर्ग नर्क भोग नाना । या नांव आधिदैविक ॥ २॥

नाना दोष नाना पातकें । मदांधपणें अविवेकें ।

केलीं, परी तें दुःखदायकें । येमयातना भोगविती ॥ ३॥

आंगबळें द्रव्यबळें । मनुष्यबळें राजबळें ।

नाना सामर्थ्याचेनि बळें । अकृत्य करिती ॥ ४॥

नीती सांडूनियां तत्वतां । करूं नये तेंचि करितां ।

येमयातना भोगितां । जीव जाये ॥ ५॥

डोळे झांकून स्वार्थबुद्धीं । नाना अभिळाश कुबुद्धीं ।

वृत्ति भूमिसिमा सांधी । द्रव्य दारा पदार्थ ॥ ६॥

मातलेपणें उन्मत्त । जीवघात कुटुंबघात ।

अप्रमाण क्रिया करीत । म्हणौन येमयातना ॥ ७॥

मर्यादा सांडूनि चालती । ग्रामा दंडी ग्रामाधिपती ।

देशा दंडी देशाधिपती । नीतिन्याय सांडितां ॥ ८॥

देशाधिपतीस दंडिता रावो । रायास दंडिता देवो ।

राजा न करितां नीतिन्यावो । म्हणौन यमयातना ॥ ९॥

अनीतीनें स्वार्थ पाहे । राजा पापी हो‍ऊन राहे ।

राज्याअंतीं नर्क आहे । म्हणौनियां ॥ १०॥

राजा सांडितां राजनीति । तयास येम गांजिती ।

येम नीति सांडितां धावती । देवगण ॥ ११॥

ऐसी मर्यादा लाविली देवें । म्हणौनि नीतीनें वर्तावें ।

नीति न्याय सांडितां भोगावें । येमयातनेसी ॥ १२॥

देवें प्रेरिले येम । म्हणौनि आदिदैविक नाम ।

तृतीय ताप दुर्गम । येमयातनेचा ॥ १३॥

येमदंड येमयातना । शास्त्रीं बोलिले प्रकार नाना ।

तो भोग कदापि चुकेना । या नांव आदिदैविक ॥ १४॥

येमयातनेचे खेद । शास्त्रीं बोलिले विशद ।

शेरीरीं घालून, अप्रमाद- । नाना प्रकारें ॥ १५॥

पापपुण्याचीं शरीरे । स्वर्गीं असती कळिवरें ।

त्यांत घालून नाना प्रकारें । पापपुण्य भोगविती ॥ १६॥

नाना पुण्यें विळास । नाना दोषें यातना कर्कश ।

शास्त्रीं बोलिलें अविश्वास- । मानूंच नये ॥ १७॥

वेदाज्ञेनें न चालती । हरिभक्ती न करिती ।

त्यास येमयातना करिती । या नांव आदिदैविक ॥ १८॥

अक्षोभ नर्कीं उदंड जीव । जुनाट किडे करिती रवरव ।

बांधोन टाकिती हातपाव । या नांव आदिदैविक ॥ १९॥

उदंड पैस लाहान मुख । कुंभाकार कुंड येक ।

दुर्गंधी उकाडा कुंभपाक । । या नांव आदिदैविक ॥ २०॥

तप्तभूमिका ताविती । जळत स्थंभ पोटाळविती ।

नाना सांडस लाविती । या नांव आदिदैविक ॥ २१॥

येमदंडाचे उदंड मार । यातनेची सामग्री अपार ।

भोग भोगिती पाअपी नर । या नांव आदिदैविक ॥ २२॥

पृथ्वीमध्यें मार नाना । त्याहून कठीण येमयातना ।

मरितां उसंतचि असेना । या नांव आदिदैविक ॥ २३॥

चौघे चौंकडे वोढिती । येक ते झोंकून पाडिती ।

ताणिती मारिती वोढूनि नेती । या नांव आदिदैविक ॥ २४॥

उठवेना बसवेना । रडवेना पडवेना ।

यातनेवरी यातना । या नांव आदिदैविक ॥ २५॥

आक्रंदे रडे आणि फुंजे । धकाधकीनें निर्बुजे ।

झुर्झरों पंजर हो‍ऊन झिजे । या नांव आदिदैविक ॥ २६॥

कर्कश वचनें कर्कश मार । यातनेचे नाना प्रकार ।

त्रास पावती दोषी नर । या नांव आदिदैविक ॥ २७॥

मागां बोलिलां राजदंड । त्याहून येमदंड उदंड ।

तेथील यातना प्रचंड । भीमरूप दारुण ॥ २८॥

आध्यात्मिक आदिभूतिक । त्याहूनि विशेष आदिदैविक ।

अल्प संकेतें कांहींयेक । कळावया बोलिलें ॥२९॥

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे आदिदैविकतापनिरूपणनाम

समास आठवा ॥ ८॥