Samas 7

समास 7 - दशक ६

समास सातवा : सगुणभजन

॥ श्रीराम ॥

ज्ञानें दृश्य मिथ्या झालें । तरी कां पाहिजे भजन केलें ।

तेणें काय प्राप्त झालें । हें मज निरूपावें ॥ १॥

ज्ञानाहून थोर असेना । तरी कां पाहिजे उपासना ।

उपासनेनें जनां । काय प्राप्त ॥ २॥

मुख्य सार तें निर्गुण । तेथें दिसेचिना सगुण ।

भजन केलियाचा गुण । मज निरूपावा ॥ ३॥

जें प्रत्यक्ष नाशवंत । त्यासि भजावें किंनिमित्त ।

सत्य सांडून असत्य । कोणें भजावें ॥ ४॥

असत्याचा प्रत्ययो आला । तरी मग नेम कां लागला ।

सत्य सांडून गलबला । कासया करावा ॥ ५॥

निर्गुणानें मोक्ष होतो । प्रत्यक्ष प्रत्यय येतो ।

सगुण काय देऊं पाहतो । सांगा स्वामी ॥ ६॥

सगुण नाशवंत ऐसें सांगतां । पुनः भजन करावें म्हणतां ।

तरी कासयासाठीं आतां । भजन करूं ॥ ७॥

स्वामीचे भिडेनें बोलवेना । येर्ह्हवीं हें कांहींच मानेना ।

साध्यचि झालिया साधना । कां प्रवर्तावें ॥ ८॥

ऐसें श्रोतयाचें बोलणें । शब्द बोले निर्बुजलेपणें ।

याचें उत्तर ऐकणें । म्हणे वक्ता ॥ ९॥

सद्गुरु वचन प्रतिपालन । हेंचि मुख्य परमार्थाचें लक्षण ।

वचनभंग करितां विलक्षण । सहजचि जाहलें ॥ १०॥

म्हणोनि आज्ञेसि वंदावें । सगुण भजन मानावें ।

श्रोता म्हणे हें देवें । कां प्रयोजिलें ॥ ११॥

काय मानिला उपकार । कोण झाला साक्षात्कार ।

किंवा प्रारब्धाचें अक्षर । पुसिलें देवें ॥ १२॥

होणार हें तों पालटेना । भजनें काय करावें जना ।

हें तों पाहतां अनुमाना । कांहींच न ये ॥ १३॥

स्वामीची आज्ञा प्रमाण । कोण करील अप्रमाण ।

परंतु याचा काय गुण । मज निरूपावा ॥ १४॥

वक्ता म्हणे सावधपणें । सांग ज्ञानाची लक्षणें ।

तुज कांहीं लागे करणें । किंवा नाहीं ॥ १५॥

करणें लागे भोजन । करणें लागे उदकप्राशन ।

मळमूत्रत्यागलक्षण । तेंही सुटेना ॥ १६॥

जनाचें समाधान राखावें । आपुलें पारिखें ओळखावें ।

आणि भजनचि मोडावें । हें कोण ज्ञान ॥ १७॥

ज्ञान विवेकें मिथ्या झालें । परंतु अवघें नाहीं टाकिलें ।

तरी मग भजनेंचि काय केलें । सांग बापा ॥ १८॥

साहेबास लोटांगणीं जावें । नीचासारिखें व्हावें ।

आणि देवास न मानावें । हें कोण ज्ञान ॥ १९॥

हरि हर ब्रह्मादिक । हे जयाचे आज्ञाधारक ।

तूं एक मानवी रंक । भजसि ना तरी काय गेलें ॥ २०॥

आमुचे कुळीं रघुनाथ । रघुनाथ आमुचा परमार्थ ।

जो समर्थाचाही समर्थ । देवां सोडविता ॥ २१॥

त्याचे आम्ही सेवकजन । सेवा करितां झालें ज्ञान ।

तेथें अभाव धरितां पतन । पाविजेल कीं ॥ २२॥

सद्गुरु सांगती सारासार । त्यास कैसें म्हणावें असार ।

तुज काय सांगणें विचार । शाहाणे जाणती ॥ २३॥

समर्थाचे मनींचें तुटे । तेंचि जाणावें अदृष्ट खोटें ।

राज्यपदापासून करंटें । चेवलें जैसें ॥ २४॥

मी थोर वाटे मनीं । तो नव्हे ब्रह्मज्ञानी ।

विचार पाहतां देहाभिमानी । प्रत्यक्ष दिसे ॥ २५॥

वस्तु भजन करीना । न करीं ऐसेंही म्हणेना ।

तरी जाणावी ती कल्पना । दडोन राहिली ॥ २६॥

ना तें ज्ञान ना तें भजन । उगाचि आला देहाभिमान ।

तेथें नाहीं कीं अनुमान । प्रत्ययो तुझा ॥ २७॥

तरी आतां ऐसें न करावें । रघुनाथभजनीं लागावें ।

तेणेंचि ज्ञान बोलावें । चळेना ऐसें ॥ २८॥

करी दुर्जनांचा संहार । भक्तजनांचा आधार ।

ऐसा हा चमत्कार । रोकडा चाले ॥ २९॥

मनीं धरावें तें होतें । विघ्न अवघेंचि नासोनि जातें ।

कृपा केलिया रघुनाथें । प्रचीति येते ॥ ३०॥

रघुनाथभजनें ज्ञान झालें । रघुनाथभजनें महत्व वाढलें ।

म्हणोनि तुवां केलें । पाहिजे आधीं ॥ ३१॥

हें तों आहे सप्रचीत । आणि तुज वाटेना प्रचित ।

साक्षात्कारें नेमस्त । प्रत्ययो करावा ॥ ३२॥

रघुनाथ स्मरोन कार्य करावें । तें तत्काळचि सिद्धि पावे ।

कर्ता राम हें असावें । अभ्यंतरीं ॥ ३३॥

कर्ता राम मी नव्हे आपण । ऐसें सगुण निवेदन ।

निर्गुणीं तें अनन्य । निर्गुणचि होइजे ॥ ३४॥

मी कर्ता ऐसें म्हणतां । कांहींच घडेना सर्वथा ।

प्रतीत पाहसी तरी आतां । शीघ्रचि आहे ॥ ३५॥

मी कर्ता ऐसें म्हणसी । तेणें तूं कष्टी होसी ।

राम कर्ता म्हणतां पावसी । यश कीर्ति प्रताप ॥ ३६॥

एके भावनेसाठीं । देवासि पडे तुटी ।

कां ते होय कृपादृष्टी । देव कर्ताभावितां ॥ ३७॥

आपण आहे दों दिवसांचा । आणि देव बहुतां काळांचा ।

आपण थोडे ओळखीचा । देवास त्रैलोक्य जाणे ॥ ३८॥

याकारणें रघुनाथ भजन । त्यासि मानिती बहुत जन ।

ब्रह्मादिक आदिकरून । रामभजनीं तत्पर ॥ ३९॥

ज्ञानबळें उपासना । अम्ही भक्त जरी मानूं ना ।

तरी या दोषाचिया पतना । पावों अभक्तपणें ॥ ४०॥

देव उपेक्षी थोरपणें । तरी मग त्याचें तोचि जाणे ।

अप्रमाण तें श्लाघ्यवाणें । नव्हेचि कीं श्रेष्ठा ॥ ४१॥

देहास लागली उपासना । आपण विवेकें उरेना ।

ऐशी स्थिति सज्जना । अंतरींची ॥ ४२॥

सकळ मिथ्या होऊन जातें । हें रामभजनें कळों येतें ।

दृश्य ज्ञानियांचें मतें । स्वप्न जैसें ॥ ४३॥

मिथ्या स्वप्नविवंचना । तैशी हे सृष्टिरचना ।

दृश्य मिथ्या साधुजनां । कळों आलें ॥ ४४॥

आक्षेप झाला श्रोतयांसी । मिथ्या तरी दिसतें कां आम्हासीं ।

याचें उत्तर पुढिलें समासीं । बोलिलें असे ॥ ४५॥

हरि ॐ तत्सत् इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

सगुणभजननिरूपणं नाम सप्तमः समासः ॥ ७॥